Rekomendacje książkowe Krzysztofa Lubczyńskiego

„Zabij pożyczonym mieczem”

„W 2021 roku Fundacja Oratio Recta opublikowała pierwszą część cyklu powieściowego Tomasza Turowskiego „Zabij pożyczonym mieczem”, p.t. „Oko smoka” – czytamy w nocie wydawniczej. – Opowiada ona o trwającej od lat bezpardonowej walce o prymat w świecie. Wywiady trzech mocarstw – USA, Rosji i Chin – prześcigają się w metodach niszczenia przeciwnika. Niektórzy oficerowie myślą, że wszystkie chwyty są dozwolone. Czerpiąc inspirację ze starych traktatów o sztuce walki, usiłują „zabić pożyczonym mieczem”. Gdy dochodzi do krwawego ataku na naukowe centrum rosyjskie w Ałtaju, jeden z tropów wskazuje na Amerykanów. Zanosi się na globalny kryzys. Trudno jednak wyprowadzić w pole rosyjskie i amerykańskie służby specjalne. Szczególnie, gdy obu pomaga były oficer polskiego wywiadu – Paweł. Akcja tej trzymającej w napięciu do samego końca opowieści o walce wywiadów toczy się w przepięknej scenerii Ałtaju i Mongolii, stepów i gór, pośród dzikiej przyrody i wśród ludzi, kultywujących stare wierzenia i nieznane Europejczykom obrzędy. W podobnej konwencji utrzymany jest opublikowany w 2023 r. „Chichot hieny” – obfituje w nagłe zwroty akcji, łączy elementy powieści szpiegowskiej i political fiction, sugestywnie pokazuje tajniki pracy wywiadu. Zwieńczeniem tej trylogii, jej fabularnym dopełnieniem jest powieść „Wzrok Cerbera”.

W „Oku smoka” jest także mowa o globalnych niebezpieczeństwach wynikających z gier parawojennych, jakie toczą między sobą mocarstwa walczące u supremację światową. Autor powieści zwraca uwagę, że grozi to tym, iż oręż masowego rażenia, jeśli nie będzie przedmiotem skutecznej ( a więc także obwarowanej drakońskimi karami za nieprzestrzeganie reguł) kontroli, „postawi kropkę na naszej cywilizacji”. Przytacza on antyczną myśl: „Si vi pacem para bellum” („Chcesz pokoju, szykuj się do wojny”) i parafrazuje ją: „Si vis pacem, para pacem non bellum” („Kto pragnie pokoju, niech przygotowuje pokój, nie wojnę”). W „Chichocie hieny” zobrazowane zostało zjawisko alienacji, wyobcowania potężnych, ponadnarodowych organizacji finansowych, bezwzględnie dążących do pomnożenia już teraz kolosalnych zysków. Osią tematyczną „Wzroku Cerbera” jest zagrożenie użyciem w celach terrorystycznych, a także w celu zapanowania nad światem, najnowocześniejszych technologii, m.in. IT, AI (Sztucznej Inteligencji”) i komputerów kwantowych. „Przestępcze zastosowanie tych wynalazków (…) może pokazać wszystkim, że klasyczny terroryzm, znany nam z XIX, XX i aktualnego też wieku, to pieszczoty w porównaniu z tym, czego możemy stać się świadkami”.

„Wzrok Cerbera”, będąc trzecią częścią trójksiągu „Zabij pożyczonym mieczem” jest tym bardziej wart lektury, naprawdę pasjonującej, nie tylko dlatego, że jest kontynuacją dwóch poprzednich tomów, ale także dlatego, że ma od nieco inny, uzupełniający charakter. Można odnieść wrażenie, że obok tej warstwy powieści, która tworzy sensacyjną, atrakcyjną akcję – „Wzrok Cerbera” jest nieco bardziej niż poprzednie tomy, wzbogacony o warstwę o charakterze analityczno-intelektualnym, co skądinąd uzasadnia jej temat. Skądinąd autor zwraca na taki oto aspekt uwagę w epilogu „Wzroku Cerbera”: „Niektórzy twierdzą, że problem z książkami Turowskiego wynika stąd, że pisze zbyt mądrze. Mimo wymiaru ironicznego tego sformułowania, poważnie rzecz biorąc, trudno mi się z tym zgodzić. Po prostu nie uważam amatorów literatury sensacyjnej za czytelników drugiej kategorii. Wiem, że szukają w niej ucieczki od depresyjnej często rzeczywistości, ale nie są przez to ani mniej inteligentni, ani mniej kulturalnie obyci od czytających inne rodzaje literatury. I dlatego piszę tak, jak piszę”. „Wzrok Cerbera”, tak jak „Oko smoka” i „Chichot hieny” czyta się rewelacyjnie jako literaturę z gatunku tzw. powieści szpiegowskiej i nie uważam za przesadę określenie go jako „polskiego Le Carré, choć Turowski podobno znacznie przewyższa Anglika skalą doświadczeniem w pracy wywiadowczej.

Czytałem obie te powieści z ogromnym zainteresowaniem, także dla jej walorów literackich. Przyszło mi przy tym na myśl, że w tym przypadku nie mogę mojej czytelniczej percepcji oddzielać od osoby i profesji autora. Nie mamy bowiem do czynienia z pierwszym z brzegu „cywilnym” autorem, amatorem tematyki, który postanowił dać upust swej pasji i fantazji oraz zdobytej z trzeciej ręki wiedzy o działalności wywiadowczej, szpiegowskiej czy jak ją tam nazwać. Bowiem autor, Tomasz Turowski, to postać szczególna. Żeby czegoś nie pomylić, zacytuję ze skrzydełka egzemplarza: „Tomasz Turowski (ur. 1948) jest autorem szeregu poczytnych powieści, w których pokazywał – poprzez atrakcyjne fabuły kulisy i tajniki pracy wywiadowczej. Znał taką działalność z autopsji, bowiem przez wiele lat był funkcjonariuszem polskiego wywiadu (karierę zakończył w stopniu pułkownika). Wykonywał różnorodne zadania – jako jezuicki kleryk pracował w Watykanie i w Paryżu, studiował filozofię na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim, był dziennikarzem Sekcji Polskiej Radia Watykańskiego i w tym charakterze kontaktował się z papieżem Janem Pawłem II. Po pozytywnej weryfikacji w 1990 r. Pracował w dyplomacji –m.in. jako ambasador RP na Kubie i ambasador tytularny w ambasadzie w Moskwie. W 2013 roku został opublikowany wywiad-rzeka z im p.t. „Kret w Watykanie”. Dotąd ukazały się takie jego książki jak powieść „Egzekucja” oraz cykl powieściowy „Bohaterowie cichego frontu”.

Podczas lektury miałem zatem w tyle głowy profesję i doświadczenie autora, co wytwarzało we mnie uczucie kontaktu z autentyzmem, jako że byłoby nonsensem przyjęcie założenia, że choć powieści mają formę prozy beletrystycznej, to tak doświadczony oficer wywiadu mógł zupełnie abstrahować od swojej zawodowej praktyki i puścić wyłącznie wodze fantazji, choć zapewne są w nich także pasma fikcyjne, bo to w końcu proza literacka a nie raport czy reportaż. W powieściach TT mamy grę i walkę wywiadów (głównie mózgową, choć broń palna też czasem się odzywa), wszelkie związane z nią dramatyczne i sensacyjne sytuacje, barwne, intrygujące postacie, interesujące miejsca geograficzne, a także niewielką dawkę soczyście zobrazowanego seksu. Autor wzbogacił „Wzrok Cerbera”, podobnie jak każdy z poprzednich tomów, w „spis postaci”, nieco przypominający tradycyjną formułę poprzedzania tekstu sztuki teatralnej zestawieniem „osób dramatu” i podania miejsca (miejsc) akcji. Jest wśród nich między innymi bardzo ważna, nieobecna w poprzednich tomach, postać Antony Midasa. Czytelnikom podsuwam dodatkowo do rozwiązania zagadkę personalną, kto także i pod jakim mianem, jest wśród licznych bohaterów powieści, ale bez podania żadnych ułatwień. „Szukajcie a znajdziecie” – jak mówi Pismo. A ci, którzy oddadzą się tej fascynującej lekturze, spotka dodatkowy, przyjemny bonus – zapowiedź Autora, że niebawem zaprosi ich w kolejną powieściową podróż.

Pisarze.pl 9 stycznia 2024 r.