Sklep

-22%
  • UDOSTĘPNIJ:

Kto odpowiada za klęskę wrześniową

II WOJNA ŚWIATOWA

“Kto odpowiada za klęskę wrześniową” jest pierwszą publikacją rozpoczynającą nową serię książek PRZEGLĄDU, której wspólnym mianownikiem jest II wojna światowa. W tej serii będziemy podejmować nie tylko kwestie militarne, ale także społeczne i polityczne. Wychodzimy bowiem z założenia, że poznanie i analiza wydarzeń, postaw i zachowań ludzkich w czasie wojny oraz meandrów polityki zwycięskich mocarstw i programów ugrupowań politycznych ułatwiają zrozumienie tego, co zaszło w Polsce i na świecie po jej zakończeniu.

3 tomy „II wojna światowa” w promocyjnym pakiecie taniej!

  • Kto odpowiada za klęskę wrześniową
  • Jaka Polska po wojnie? Tom I
  • Jaka Polska po wojnie? Tom II

Nowa seria książek PRZEGLĄDU, której wspólnym mianownikiem jest II wojna światowa. W tej serii będziemy podejmować nie tylko kwestie militarne, ale także społeczne i polityczne. Wychodzimy bowiem z założenia, że poznanie i analiza wydarzeń, postaw i zachowań ludzkich w czasie wojny oraz meandrów polityki zwycięskich mocarstw i programów ugrupowań politycznych ułatwiają zrozumienie tego, co zaszło w Polsce i na świecie po jej zakończeniu.

Kup w pakiecie: https://sklep.tygodnikprzeglad.pl/produkt/pakiet-wojna/

35,00 

Na stanie

Kup dla mnie

(Najniższa cena z 30 dni przed obniżką: 45,00  )

Opis

Kto odpowiada za klęskę wrześniową to prezentacja zbioru tekstów i dokumentów autorstwa polityków i wojskowych oraz prawników. Powstały one w większości na potrzeby rządu emigracyjnego i pochodzą z jego archiwów. Niektóre z nich pisane były za granicą, inne w kraju – w czasie wojny i bezpośrednio po niej. Dotyczą analiz przyczyn klęski wrześniowej, odpowiedzialności poszczególnych polityków (Składkowskiego, Becka, Rydza Śmigłego i innych), także ich wojennych losów.
Ich lektura dowodzi, że na emigracji sprawa odpowiedzialności za klęskę wrześniową, choć polityków i opinię publiczną interesowała, to została szybko rozmyta.
Na szczególna uwagę zasługują też dokumenty, które ujawniają okoliczności wywozu we wrześniu 1939 roku pieniędzy Skarbu Państwa i ich rozdziału między internowanymi w Rumunii oraz próby odzyskania ich przez rząd na emigracji.

Informacje dodatkowe

Waga 0,50 kg
ISBN 978‐83‐64407‐62-8
Oprawa miękka
Liczba stron
416
Format 143×204 mm
Waga
500 g.
Data wydania Warszawa 2019
Autor pod redakcją Pawła Dybicza
Wydawca Fundacja ORATIO RECTA

Spis treści

Wstęp 9

Rozdział I
W poszukiwaniu winnych

Nr 1 – Memoriał Władysława Studnickiego z wiosny 1939 r. 17
Nr 2 – Informacja o relacjach Józefa Becka z marsz. Rydzem-Śmigłym, 9 listopada 1940 r. 24
Nr 3 – Relacja niepowołanego do czynnej służby oficera rezerwy o wydarzeniach na Wołyniu we wrześniu 1939 r., 25 stycznia 1940 r. 30
Nr 4 – Fragmenty listów P. Pomorskiego nt. sytuacji we wrześniu 1939 r., ucieczki władz i ludności cywilnej przed Niemcami na wschód 36
Nr 5 – Informacja dowódców Służby Zwycięstwu Polski do premiera Sikorskiego, 14 grudnia 1939 r. 42
Nr 6 – Stefan Rowecki Czy wrzesień 1939 r. okrył niesławą Naród Polski 48
Nr 7 – Notatka płk. Jana Rzepeckiego nt. błędów Naczelnego Wodza, które wpłynęły na oblicze wojny 1939 r., 15 maja [1940?] 67
Nr 8 – Wyjaśnienia marszałka Rydza-Śmigłego w sprawie klęski Polski 74
Nr 9 – Informacja o strukturze sanacji i jej działalności w okupowanej Polsce 92

Rozdział II
Komisja badająca wynik kampanii wojennej 1939 r.

Nr 1 – Analiza przyczyn upadku państwa polskiego, 3 listopada 1939 r. 115
Nr 2 – Projekt prof. Stefana Glasera o powołaniu do życia Głównej Komisji Śledczej 119
Nr 3 – Opinia ppłk. Stanisława Szurleja do projektu prof. Glasera 122
Nr 4 – Projekt ppłk. Stanisława Szurleja o powołaniu Komisji Badań Przyczyn Klęski w 1939 r. 127
Nr 5 – Opinia Prezydenta RP do rządowego projektu o utworzeniu Komisji dla Badania Przyczyn Klęski 1939 r. 130
Nr 6 – Pismo przewodnie do projektu dekretu przesłanego na posiedzenie Rady Ministrów 133
Nr 7 – Pismo w sprawie dodatkowych zmian w projekcie dekretu powołującego komisję do zbadania wyników kampanii 1939 r. 134
Nr 8 – Powołanie gen. Izydora Modelskiego na przewodniczącego komisji badającej przyczyny klęski wrześniowej, 11 czerwca 1940 r. 135

Rozdział III
Przesłuchania, informacje i wyjaśnienia

Nr 1 – Protokół przesłuchania Karola Iwanickiego, 17–23 listopada 1941 r. 140
Nr 2 – Sprawozdanie mjr. Edmunda Galinata nt. Wojska Polskiego i wojny 1939 r. 149
Nr 3 – Ocena funkcjonowania Sądu Najwyższego w czasach rządów sanacji 186
Nr 4 – Wyjaśnienia gen. Józefa Kordiana Zamorskiego złożone w 1940 r. 188
Nr 5 – Meldunek mjr. Kolendy w sprawie zajścia z gen. Józefem Kordianem Zamorskim, 22 listopada 1939 r. 213
Nr 6 – Informacja ppłk. Tadeusza Wasilewskiego dla min. Stanisława Kota nt. ppłk. Adama Sokołowskiego, 4 kwietnia 1940 r. 214
Nr 7 – Informacje z 21 lipca 1940 r. o działalności politycznej obywateli polskich w Wielkiej Brytanii 216
Nr 8 – Informacja nt. sytuacji wśród socjalistów na Litwie, 5 maja 1940 r. 219

Rozdział IV
Stare władze, nowy rząd

Nr 1 – List premiera gen. dyw. Sławoja Składkowskiego i wicepremiera inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego do prezydenta RP, 9 października 1939 r. 227
Nr 2 – Protest premiera Sławoja Składkowskiego do ambasadora w Bukareszcie w sprawie jego internowania, 23 października 1939 r. 235
Nr 3 – Odpowiedź premiera Sikorskiego na list Sławoja Składkowskiego i Eugeniusza Kwiatkowskiego, 4 listopada 1939 r. 238
Nr 4 – List gen. Sławoja Składkowskiego i Eugeniusza Kwiatkowskiego do prezydenta Raczkiewicza, 17 listopada 1939 r. 243
Nr 5 – Rezygnacja marszałków Sejmu i Senatu z urzędów, 26 października 1939 r. 254
Nr 6 – List byłych podsekretarzy stanu do ambasadora Polski w Bukareszcie, 2 października 1939 r. 256
Nr 7 – Notatki dla premiera Sikorskiego nt. przyjęcia przez Anglię i Francję internowanych w Rumunii członków rządu Sławoja Składkowskiego, 13 maja 1940 r. 258
Nr 8 – Wniosek gen. Sławoja Składkowskiego o przyjęcie do Wojska Polskiego w charakterze lekarza 260
Nr 9 – Zgoda premiera Sikorskiego na przyjazd do Francji gen. Sławoja Składkowskiego, 10 czerwca 1940 r. 262
Nr 10 – Protokół przesłuchania gen. Sławoja Składkowskiego, 11 grudnia 1940 r. 263
Nr 11 – Protokół przesłuchania premiera Felicjana Sławoja Składkowskiego, 31 grudnia 1940 r. 265
Nr 12 – Notatka z rozmowy z George’em Scottem, 2 października 1940 r. ….. 269
Nr 13 – List gen. Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego do premiera Sikorskiego, 17 sierpnia 1940 r. 272
Nr 14 – Notatka o politykach przebywających w USA, 17 sierpnia [1940?] 277

Rozdział V
Pieniądze ze Skarbu Państwa

Nr 1 – Notatka nt. przekazania członkom gabinetu gen. Sławoja Składkowskiego złotych monet, 31 października 1939 r. 283
Nr 2 – Sprawozdanie Aleksandra Robinsona i Jerzego Luxenburga w sprawie rozdziału pieniędzy wśród członków rządu Sławoja Składkowskiego, 22 kwietnia 1940 r. 287
Nr 3 – Sprawozdanie Komisji Badawczej w sprawie rozdziału (przywłaszczenia) pieniędzy wśród członków rządu gen. Sławoja Składkowskiego, kwiecień 1940 r. 299
Nr 4 – Notatka urzędowa w sprawie złotych monet będących w posiadaniu premiera Sławoja Składkowskiego 302
Nr 5 – Protokół przesłuchania Bronisława Hełczyńskiego, 10 maja 1940 r. 304
Nr 6 – Protokół przesłuchania Jana Urbańca, 27 lutego 1941 r. 306
Nr 7 – Informacje nt. śledztwa w sprawie nielegalnego wywozu dolarów przez Jadwigę Beckową, 1940 r. 308

Rozdział VI
Co zrobić z aroganckim Beckiem?

Nr 1 – List do premiera Sikorskiego po rozmowie z min. Józefem Beckiem i jego sekretarzem, 5–8 kwietnia 1940 r. 318
Nr 2 – Protokół rozmowy z Józefem Beckiem i Domanem Rogoyskim, 26 kwietnia 1940 r. 320
Nr 3 – Polecenie przesłuchania min. Becka, 14 maja 1940 r. 322
Nr 4 – Informacja Aleksandrowicza nt. Józefa Becka, 22 listopada 1940 r. 323
Nr 5 – Protokół przesłuchania Stanisława Opieńskiego nt. przekazywania dokumentów internowanemu Józefowi Beckowi, 12 grudnia 1940 r. 324
Nr 6 – Protokół złożony przez Jana Barańskiego, 18 listopada 1939 r. 326
Nr 7 – Protokół przesłuchania Alfreda Ponińskiego, 13 grudnia 1940 r. 328
Nr 8 – Notatka o istnieniu grupy dywersyjnej na kierunku rosyjskim 331

Rozdział VII
Oskarżeni w Polsce Ludowej

Nr 1 – Notatka nt. min. Tadeusza Romera 335
Nr 2 – Władysław Gomułka o przyczynach upadku Polski 339
Nr 3 – Sprawa dekretu o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego 348
Nr 4 – Uwagi Stefana Kurowskiego nt. dekretu z 22 stycznia 1946 r. 355
Nr 5 – Dekret o odpowiedzialności za faszyzację II RP 365
Nr 6 – Akt oskarżenia Kazimierza Świtalskiego 370
Nr 7 – Uchwały Rady Ministrów pozbawiające obywatelstwa oficerów, którzy wstąpili do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia 392

Suplement 406

Wykaz skrótów 413

Kto odpowiada za klęskę wrześniową?

Anna Leszkowska

 

W serii Historia bez IPN Fundacja Oratio Recta wydała książkę Kto odpowiada za klęskę wrześniową pod redakcją Pawła Dybicza. Książka jest zbiorem dokumentów na ten temat, których wyboru i opracowania dokonał Józef Stępień. Jest to pierwsza publikacja z serii książek redakcji tygodnika Przegląd, której wspólnym mianownikiem jest II wojna światowa.

Na omawiany tom składają się nieznane powszechnie teksty i dokumenty źródłowe z polskich i londyńskich archiwów autorstwa polityków i wojskowych, prawników i innych osób wytworzone zarówno na potrzeby komisji powoływanych przez rząd gen. Sikorskiego, jak i znajdujących się w archiwaliach krajowych obejmujących lata 1939 – 1954. Wszystkie one pokazują próby rozliczeń za klęskę 1939 roku, jakie były podejmowane zarówno przez rząd gen. Sikorskiego, jak i rząd PRL. Niestety, bezowocnie.

Gremialna ucieczka całego rządu wraz z administracją państwa i samorządową w chwili inwazji nieprzyjaciela to zjawisko bez precedensu w historii świata, na co zwraca uwagę wielu autorów zamieszczonych w książce analiz. „Wraz z ludnością cywilną uciekały równocześnie władze administracyjne i władze bezpieczeństwa. Uciekali starostowie z całym personelem, burmistrzowie, władze więzienne, policja. Uciekały nawet straże pożarne, pozostawiając palące się osiedla. Uciekali lekarze, zamiast zostać przy szpitalach i rannych” – pisze jesienią 1939 roku płk Stefan Grot-Rowecki, szef sztabu głównego Służby Zwycięstwo Polski. […] Jakim prawem i za jaką cenę dopuszczono do tak nieprawdopodobnej „dzikiej ewakuacji”? Niestety tutaj winę ponosimy wyraźnie.[…] W ostatnich latach […] nikt nie przepracował należycie planów ewakuacji na wypadek wojny, a nade wszytko nie powiedziano, jak ona ma wyglądać, kto i kiedy się ewakuuje, kto zostaje […] Każdy jechał jak chciał i zabierał co chciał. Ważne, tajne akta państwowe pozostawiono, niepotrzebne osoby, rzeczy i przedmioty zabierano. Tysiące państwowych samochodów naładowanych prywatnymi rzeczami, rodzinami, nawet z psami i kanarkami opuszczało warszawę, a akta lub przedmioty pierwszorzędnej wagi, jeśli chodziło o dalsze prowadzenie wojny, czy też kierowanie państwem, pozostawiono w opuszczonych biurach, lub wyrzucono wprost na ulicę. Za powyższe wiele osób będzie musiało odpowiadać w przyszłości bardzo surowo”.

To przekonanie płk Grota-Roweckiego okazało się złudne. Co prawda powstała – i to niejedna – komisja próbująca wyjaśnić tę katastrofę, ale wyniki ich pracy były żałosne. Pierwszą z nich, już 10.10.39, powołał rząd gen. Sikorskiego, niemniej interesy polityczne jej członków wykluczały powadzenie tej misji. Wniosek ministra Jana Stańczyka m.in. o postawienie przed sądem wojskowym marszałka Polski, głównego inspektora sił zbrojnych Edwarda Rydza Śmigłego, a przed Trybunałem Stanu: byłego ministra spraw wojskowych gen. Tadeusza Kasprzyckiego, szefa sztabu głównego Wacława Stachiewicza oraz b. prezesa rady ministrów Felicjana Sławoja Składkowskiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka nigdy nie został zrealizowany. Także w PRL, gdyż proces wytoczono jedynie b. premierowi i marszałkowi sejmu Kazimierzowi Świtalskiemu i płk. Wacławowi Kostce-Biernackiemu, odpowiedzialnemu za Berezę Kartuską.

Książka ta, choć jest zbiorem dokumentów (z niezbędnymi objaśnieniami), to niezwykle zajmująca i pasjonująca lektura. Pokazuje bowiem nie tylko paniczną ucieczkę władz państwa (z takimi detalami jak np. wypadek wojewody krakowskiego Tymińskiego z walizką pełną złotych monet), ale i stosunki panujące wśród dygnitarzy (zwłaszcza członkami starego i nowego rządu), czy ich postawy moralne widoczne np. w korespondencji (nie wspominając już o pieniądzach i złocie wywiezionych w kraju).

Równie ciekawe są analizy pokazujące głębsze, ustrojowe, przyczyny klęski 1939 roku, których źródłem było państwo sanacyjne (przemówienie Władysława Gomułki w 1945 roku), zwłaszcza po przewrocie majowym Piłsudskiego. Pisze o tym w listopadzie 1939 roku m.in. płk Stanisław Szurlej, szef sądownictwa wojskowego: „Przewrót zbrojny 12-14 maja 1926 roku obalił praworządność, wprowadzając stan rzeczy oparty na samowoli jednostki, przed niczym i i nikim nieodpowiedzialnej oraz na faktycznych rządach kliki, które niszcząc i usuwając ludzi samodzielnych i odpowiedzialnych doprowadzić musiały i doprowadziły do katastrofy państwowej. Przywódcy Przewrotu Majowego, łamiąc przysięgę sponiewierali Konstytucję[…] przewrót ten rozdarł Naród na dwa wrogie obozy, na obywateli pierwszej i drugiej klasy, wzniecił nienawiść i antagonizm. Nowi dostojnicy, będąc niczem, bez wykształcenia i bez fachowości, pociągnęli za sobą swoich z nizin, których harce w rządzeniu Państwem pokazywały całą ich nicość oraz niedorośnięcie do zachodniego ideału demokracji”.

Niezwykle ciekawe są wyjaśnienia gen. Józefa Kordjana Zamorskiego, komendanta głównego Policji Państwowej, pokazujące nie tylko okoliczności powstania i funkcjonowania obozu w Berezie Kartuskiej, ale i charakter tej służby, i relacje między członkami sanacyjnego rządu, czy ocenę funkcjonowania Sądu Najwyższego, a także stosunków społecznych w Polsce.

Nie brakuje też w dokumentach szerszych refleksji, jak raport ppłk Stefana Mossora (teoretyka sztuki wojennej) do gen. Sosnkowskiego z 1943 roku będący wizjonerskim spojrzeniem na geopolitykę i sposoby funkcjonowania państwa położonego między dwiema potęgami, czy uwag o cechach Polaków w sprawozdaniu mjr. Edmunda Galinata: „zadziwiającym było, jak bardzo unikano u nas rozstrzygania kardynalnych zagadnień życia państwowego w ich całokształcie. Zadowalano się rozpracowaniem jakiegoś fragmenciku, i to przeważnie niewspółmiernym kosztem do efektów, pozostawiając istotę zagadnienia otwartą”. Autor nie pominął także innej naszej cechy – wiary w cuda: „>Klejenie< przyjaźni z Niemcami było oczywistym złem, ale złem, które wszyscy przyjęli z ulgą. Wreszcie łudzono się, że znajdzie się jakieś „cudowne” wyjście bez wojny, a byli i tacy, którzy zasugerowali się „cudotwórczymi” praktykami naszego „sprytnego” MSZet”.

Temu oczekiwaniu na cud towarzyszyło także lekceważenie przeciwnika: tuż przed wybuchem wojny wyśmiewano zbrojenie się Niemców, nie wierząc w siłę techniki, kpiono także z racjonowania żywności w Niemczech. Fakty te nikogo nie niepokoiły, wręcz przeciwnie – podbijały tylko bębenka narodowej megalomanii. Skąd my to znamy?

Nie sposób opisać wszystkich zagadnień ujętych w siedmiu rozdziałach tej książki – praktycznie każde z nich skłania do refleksji historycznych, ale i aktualnych. Co się przez te lata zmieniło? W jakim stopniu III RP jest II RP? Jak dzisiaj zachowalibyśmy się w obliczu agresji? Rany zadane w 1939 roku są bowiem ciągle żywe, a nieufność do tzw. elit politycznych – bez względu na ideologię, jaką narzucają społeczeństwu – ciągle trwa.

“Sprawy Nauki”, 24.01.2022 r.

10% RABATU
Bądź zawsze dobrze poinformowany o nowych produktach oraz specjalnych promocjach tylko dla odbiorców Newslettera.

Zapisz się na nasz newsletter i odbierz powitalny prezent: -10% rabatu na pierwsze zamówienie książkowe.
Kod zniżkowy ważny będzie przez 7 dni.
Otrzymasz go tylko wtedy, gdy zapiszesz się przez ten formularz!
    ZAPISZ SIĘ
    Wyrażam zgodę na wykorzystywanie przez Fundację Oratio Recta powyższych danych do wysyłki newsletterów zawierających informacje o nowych numerach czasopisma, książkach wydanych przez fundację oraz o innych prowadzonych przez nas działaniach.
    ×

    Podgląd e-maila :

    Jeśli nadal zastawiasz się co mi kupić na prezent, nie musisz już szukać!

    KUP TERAZ

    Ustawienia wiadomości