Sklep

-50%
  • UDOSTĘPNIJ:

Przełom Października ’56 (eBook)

Elektroniczna wersja (eBook) w formatach ePUB, MOBI, PDF.

Czy Październik ’56 był ostatnim akcentem w procesie wychodzenia Polski z stalinizmu? Z pewnością nie, ale był on jego kulminacją. Bez niego proces odrzucania stalinizmu trwałby o wiele dłużej, a może nawet, jak powiedział prof. Jan Krysiński, pierwszy wybrany w III RP rektor Politechniki Łódzkiej: „Jakby nie było Października, to byśmy tkwili w systemie stalinowskim zawsze”. Ta jedna z wielu opinia, że Październik ’56 jest jedną z najważniejszych dat w dziejach Polski XX wieku. Wielu historyków uważa ją za najważniejszą w Polsce Ludowej.

15,00 

Na stanie

Kup dla mnie

(Najniższa cena z 30 dni przed obniżką: 29,90  )

Opis

Październik ‘56

Czy Październik ’56 był ostatnim akcentem w procesie wychodzenia Polski z stalinizmu? Z pewnością nie, ale był on jego kulminacją. Bez niego proces odrzucania stalinizmu trwałby o wiele dłużej, a może nawet, jak powiedział prof. Jan Krysiński, pierwszy wybrany w III RP rektor Politechniki Łódzkiej: „Jakby nie było Października, to byśmy tkwili w systemie stalinowskim zawsze”. Ta jedna z wielu opinia, że Październik ’56 jest jedną z najważniejszych dat w dziejach Polski XX wieku. Wielu historyków uważa ją za najważniejszą w Polsce Ludowej.

Przełom Października ’56 poprzedziły – śmierć Stalina, referat Nikity Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR, a w Polsce Poznański Czerwiec. Latem i jesienią 1956 r. rosło niezadowolenie społeczeństwa nie tylko ze sposobów sprawowania władzy. Coraz śmielej ujawniała się grupa postulująca zmiany, zarówno w kierownictwie PZPR, jak i państwie. Postulaty nie ograniczały się jedynie do powrotu na stanowisko I sekretarza KC Władysława Gomułki. Powszechne były żądania odsunięcia od władz działaczy identyfikowanych jako stalinistów oraz radzieckich doradców, w tym wojskowych z marszałkiem Konstantym Rokossowskim na czele. Sytuacja w Polsce zaniepokoiła radzieckich przywódców z Nikitą Chruszczowem. Przebieg rozmów Gomułki i innych członków Biura Politycznego KC z delegacją radziecką, która przyleciała do Warszawy oraz zbliżanie się radzieckich czołgów do stolicy groziły dramatycznymi wydarzeniami.

Zapobiegły im determinacja większości członków KC PZPR, by przeprowadzić zmiany personalne w najwyższych władzach partii bez oglądania się na stanowisko Chruszczowa. Jednocześnie Chruszczow uznał, że to Gomułka jest gwarantem realizacji takiej polityki, która nie będzie zagrażać socjalistycznej wspólnocie. I że nie dojdzie do tego, co się niebawem wydarzyło na Węgrzech – czyli antyradzieckich wystąpień, krwawo stłumionym przez wojska radzieckie.

Październik ’56 to czas rewolucyjnych uniesień i licznych wieców poparcia dla Gomułki. Jak ten przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie, w którym wzięło udział pół miliona ludzi.

Polskiego Października ’56 nie da się sprowadzić jedynie do zmian we władzach. Przełom Października ’56 przyniósł znaczą demokratyzację i liberalizację Polski. Wprowadzono nowe ustawodawstwo. Do fundamentalnych zmian doszło w gospodarce. W zakładach pracy – obok istniejących organizacji partyjnych i rad zakładowych związków zawodowych powstawały samorządy pracownicze, wyłaniane w tajnym głosowaniu przez wszystkich zatrudnionych. Na wsi odstąpiono od masowej kolektywizacji. Październikowe przemiany przyniosły wzrost zarobków. Ograniczono cenzurę. Zaczęła obowiązywać zasada nie wtrącania się władzy w prywatne życie Polaków.

Znaczenie Października 1956 świetnie rozumiało i doceniało w tamtych dniach polskie społeczeństwo, legitymizując październikowe zmiany w wyborach na początku 1957 r. Tę „polonizację” socjalizmu rozumiała też hierarchia kościelna z prymasem Stefanem Wyszyńskim, który wtedy wyraźnie poparł ekipę Gomułki.

ISBN 978-83-64407-99-4
Liczba stron 328
Format ePUB, MOBI, PDF
Data wydania Warszawa 2016
Autor pod redakcją Pawła Dybicza
Wydawca Fundacja ORATIO RECTA
  • Wstęp
  • Andrzej Werblan
    • Październik ’56. Geopolityczne tło
  • Łukasz Jastrząb
    • „Obawiano się interwencji”. Od Czerwca do Października
  • Andrzej Skrzypek
    • Od „tajnego referatu” do autonomii – zmiana zależności Polski od ZSRR w 1956 r.
  • Longin Pastusiak
    • Stany Zjednoczone a polski Październik 1956 r
  • Andrzej Friszke
    • Kościół a władze PRL po Październiku 1956. Czy nowy model relacji?
  • Jerzy J. Wiatr
    • Nauka polska po Październiku 1956
  • Agnieszka Mrozik
    • „Traktorzystka to nie kobieta”. Polska polityka płci w okresie Odwilży
  • Paweł Dybicz
    • Agonia ZMP. Ruch młodzieżowy 1956-1957
  • Krzysztof Wasilewski
    • „Sztandar Młodych i „Po Prostu” wobec Października ’56
  • Dariusz Jarosz
    • Więcej wolności we własnym domu
  • Piotr Zaborny
    • Powrót Gomułki i jego skutki
  • Włodzimierz Janowski
    • Związek Młodzieży Socjalistycznej – między negacją systemu a rzecznictwem interesów młodzieży
  • Edward Karolczuk
    • Spór o słowa czy istotę protestu
  • Listy do „Przeglądu”
  • Aneks
  • Rozmowy w Belwederze
  • Noty o autorach
e-book-mobi-icon Przełom Października '56 (eBook)
Przełom Października – fragment (mobi)
e-book-epub-icon Przełom Października '56 (eBook)
Przełom Października – fragment (epub)
e-book-pdf-icon Przełom Października '56 (eBook)
Przełom Października – fragment (pdf)

Jeszcze o Październiku’56

KLUB

Trzynaście tekstów składających się na tę książkę, to pokłosie konferencji „Przełom Października ‘56” zorganizowanej w 60 rocznicę wydarzeń, które położyły kres stalinizmowi w Polsce. Redaktor tomu, Paweł Dybicz wprowadza we wstępie w problematykę tomu zwracając w podsumowaniu uwagę na fakt, że wydarzenia października 1956 przyniosły „nieogłoszoną co prawda, zmianę ustroju, systemu rządzenia. Po nim ideologia traciła na znaczeniu, jej miejsce zastępował pragmatyzm rządzących. Październik ‘56 przerodził się w niepisaną umowę społeczeństwa z władzą, która odrzuciła stalinowską politykę zmierzająca do „wychowania nowego obywatela” i przyjęła zasadę niewtrącania się w życie prywatne obywateli. I tej swoistej umowy trzymała się do końca 1989 roku”.

Lekturę całości bardzo ułatwia kapitalny tekst profesora Andrzeja Werblana „Październik ‘56. Geopolityczne tło”, który z imponująca klarownością przedstawił najważniejsze kwestie wiążące się z tymi wydarzeniami. Do nich należał zdaniem autora aspekt geopolityczny, mający większy ciężar gatunkowy niż wymiar wewnętrzny.
W ocenie Werblana owe geopolityczne tło, którego przemiany otworzyły drogę wydarzeniom październikowym przeważało swoim znaczeniem nad czynnikami wewnątrzkrajowymi. Przemiany geopolitycznego tła zaczęły się według autora już w 1952 roku, kiedy pojawiły się pierwsze symptomy końca zimnej wojny. Należała do nich m.in. równowaga osiągnięta w sferze zbrojeń między USA a ZSRR.
Coraz ważniejszy stawał się także czynnik chiński, który również wpłynął na przebieg zdarzeń w Polsce, powstrzymując radzieckie zakusy do interwencji zbrojnej nad Wisłą. Nie zmienia to faktu, że w Polsce owej zbrojnej interwencji się obawiano, o czym traktuje w swoim tekście Łukasz Jastrząb.
Procesem zmiany charakteru zależności Polski od ZSRR, od „tajnego referatu Chruszczowa” do osiągnięcia autonomii zajął się w swoim tekście Andrzej Skrzypek.
Zagadnienie stosunku Stanów Zjednoczonych do polskiego Października podjął Longin Pastusiak, a Andrzej Friszke napisał o nowym modelu relacji między władzami PRL a Kościołem katolickim. Jerzy J. Wiatr podjął temat zmiany sytuacji nauki polskiej po Październiku. Temat „polityki płci” w okresie Odwilży pod hasłem „Traktorzystka to nie kobieta” zarysowała Agnieszka Mrozik w jedynym w zbiorze tekście poświęconym przemianom kulturowym w sferze płci i pozycji kobiety, ilustrując to obszernie przykładami tej problematyki podejmowanej przez szereg utworów literackich i filmowych. Mrozik zwróciła uwagę na antyfeministyczny i seksistowski, a także, co znamienne, istniejący ponad podziałami ideowo-politycznymi dyskurs charakterystyczny nie tylko dla okresu stalinizmu, mimo popularnego w tamtym okresie modelu dowartościowania kobiety pracującej na równi z mężczyzną (n.p. figura „traktorzystki”).
Ilustruje to figura „ciotki rewolucji”, „sadystycznej stalinistki, która przetrwała zmianę ustroju i dzisiaj przeżywa swój renesans: jako antywzorzec polskiej kobiecości będący użytecznym narzędziem dyscyplinowania kobiet, przestrzegania ich przed błędnie pojętą emancypacją”.
Stalinizm był jak widać w tym wymiarze naznaczony sprzecznością. Nie zmienia to faktu, o czym napisała Agnieszka Mrozik, że jeszcze przed Październikiem, bo w kwietniu 1956 roku Sejm PRL uchwalił liberalną ustawę dotyczącą aborcji, stwarzając wielu kobietom szansę na wymknięcie się odwiecznemu „piekłu kobiet”. „Jeśli miałabym pokusić się o podsumowanie znaczenia Odwilży dla życia kobiet w Polsce, a szerzej – dla funkcjonowania polskiego społeczeństwa, to zwróciłabym uwagę na fakt, że zainicjowała ona wyraźny odwrót od koncepcji egalitaryzmu płciowego jako istotnego elementu powojennej, socjalistycznej modernizacji” oraz na „zapoczątkowanie w okresie Odwilży procesu retradycjonalizacji płci, przygotowując grunt pod (…) reakcyjne poczynania „Solidarności”, czego domknięciem okazał się wprowadzony w 1993 roku zakaz aborcji i wycofanie się z postępowej ustawy z 1956 roku, a także postępująca eskalacja ograniczania praw kobiet z czym mamy do czynienia do dziś.
Paweł Dybicz opisał „agonię ZMP”, Związku Młodzieży Polskiej, najważniejszej i odgrywającej znaczącą rolę w latach 1949-1956 organizacji młodzieżowej, a także zarysował sytuację ruchu młodzieżowego w latach 1956-1957. Krzysztof Wasilewski ukazał sytuację prasy w okresie stalinowskim i rolę, jaką w przełomie październikowym odegrały dwa pisma – „Po prostu” i „Sztandar Młodych”.
W tekście „Więcej wolności we własnym domu” Dariusz Jarosz odniósł się do społecznej aktywności w okresie Października i w krótkim okresie po jego zakończeniu (m.in. spółdzielczość czy rady robotnicze). Piotr Zaborny ukazał powrót do władzy Władysława Gomułki i następstwa tego faktu. Włodzimierz Janowski zajął się Związkiem Młodzieży Socjalistycznej, następcą ZMP, sytuującym się „między negacją systemu a rzecznictwem interesów młodzieży”.
Bardzo interesujący jest tekst Edwarda Korolczuka, który zajął się językiem, frazeologią, narracją okresu Października. Zbiór uzupełniają listy czytelników do tygodnika „Przegląd” poświęcone Październikowi, a także sporządzony przez Jana Dzierżyńskiego zapis rozmów delegacji Prezydium KC KPZR i członków Biura Politycznego KC PZPR 19 października 1956 roku („Sprzeciw Gomułki wobec dyktatu Kremla”).
Poświęcona Październikowi 1956 literatura przedmiotu jest bogata, ale to kolejne spojrzenie na ten okres pokazało go w nowym ujęciu, w nowej perspektywie, w nowym świetle. Bardzo cenna i dająca do myślenia lektura.

“Trybuna” nr 257-258/2020, 28.12.2020 r.

10% RABATU
Bądź zawsze dobrze poinformowany o nowych produktach oraz specjalnych promocjach tylko dla odbiorców Newslettera.

Zapisz się na nasz newsletter i odbierz powitalny prezent: -10% rabatu na pierwsze zamówienie książkowe.
Kod zniżkowy ważny będzie przez 7 dni.
Otrzymasz go tylko wtedy, gdy zapiszesz się przez ten formularz!
    ZAPISZ SIĘ
    Wyrażam zgodę na wykorzystywanie przez Fundację Oratio Recta powyższych danych do wysyłki newsletterów zawierających informacje o nowych numerach czasopisma, książkach wydanych przez fundację oraz o innych prowadzonych przez nas działaniach.
    ×

    Podgląd e-maila :

    Jeśli nadal zastawiasz się co mi kupić na prezent, nie musisz już szukać!

    KUP TERAZ

    Ustawienia wiadomości