Polska Rzeczywiście Ludowa

ANNA LESZKOWSKA

Fundacja Oratio Recta w serii Historia bez IPN wydała dwa tomy dokumentujące okres PRL pod wspólnym tytułem: Polska Rzeczywiście Ludowa. Pierwszy z nich nosi podtytuł Od Jałty do Października’56, drugi – Od Gierka do Jaruzelskiego.

Paweł Dybicz, który zajął się redakcją obu tomów wyjaśnia we wstępie do tomu pierwszego, iż seria Polska Rzeczywiście Ludowa została pomyślana jako wielotomowa, ale nie jest klasycznym wykładem dziejów państwa w okresie 1945-89. Składają się na nią teksty powstałe na potrzeby poszczególnych tomów, ale i takie, które były publikowane w tygodniku „Przegląd”, również dokumenty archiwalne pochodzące z byłego Archiwum KC PZPR.

Omawiane dwa pierwsze tomy dotyczą okresów powojennego pluralizmu, polskiego stalinizmu i rządów Władysława Gomułki (tom pierwszy) oraz dekady Edwarda Gierka (tom drugi). Następne zapewne będą dotyczyć „karnawału Solidarności” i okresu od stanu wojennego do wyborów w 1989 roku.
Potrzeba opowieści o tym okresie istnienia państwa polskiego wynika z konieczności sprzeciwienia się fałszywej narracji o PRL, jaką szerzą tzw. historycy z IPN i mediów prawicowych, a także marginalizacji przekazu naukowców i publicystów podających twarde dane odnośnie osiągnięć, ale i porażek Polski w tym okresie.

Autorzy zamieszczonych tekstów ( L. Mażewski, A. Werblan, D. Jarosz, K. Wasilewski, B. Piętka, B. Łagowski, J. Czuła J. Trybuś, R. Walenciak) odrzucają ahistoryzm, patrzą na Polskę obiektywnie, uwzględniając uwarunkowania zewnętrzne, prezentują ją na wielu poziomach, ukazując jej różnorodność. Zajmują się m.in. kwestią odbudowy państwa po wojnie, jego suwerenności, ideologii, aspektów uformowania granic, problemów Ziem Odzyskanych, rolą emigracji i kościoła, przekształcenia kraju z rolniczego w przemysłowy oraz awansem społecznym w dużej mierze z tym związanym. Na chichot historii zakrawa fakt, iż jeden z pożytków układu jałtańskiego – Polska bez mniejszości narodowych, o czym pisze Jan Czuła – dzisiaj w ciągu dwóch tygodni został rozmontowany przez obecne władze.

Tom drugi poświęcony jest drugiemu etapowi modernizacji Polski powojennej, rozbudowie przemysłu (W. Żółtkowski), budownictwu mieszkaniowemu (D. Łukasiewicz), kulturze (M. Kąkiel, W. Kot) oraz refleksjom na temat osiągnięć PRL i prób ich dezawuowania przez Solidarność (L. Stomma, A. Walicki, D. Jarosz, J. Dobrzański). Dotyczy to zwłaszcza postaci Władysława Gomułki, którego wielką zasługą była odbudowa i rozwój Ziem Odzyskanych oraz doprowadzenie do podpisania z Niemcami układu o granicy na Odrze i Nysie w 1970 r., a także zapewnienie Polsce największej suwerenności w obozie państw socjalistycznych (K. Wrotkowski, K. Wasilewski).
W czasach III RP osiągnięcia te – zgodnie z obowiązującą ideologią – nie tylko sponiewierano (czarny PR), ale i wykreślono z oficjalnej wersji historii.
Końcowe teksty (E. Guz, L. Mażewski, R. Walenciak, A. Tatarkiewicz, B. Łagowski, K. Wasilewski, M. Pasztor) zamieszczone w tomie drugim odnoszą się do epoki zmian społeczno-politycznych lat 80., powstania Solidarności i ideałów, w imię jakich występowano. Co z nich zostało – każdy z czytelników może sobie odpowiedzieć sam. (al.)

“Sprawy Nauki” Nr 4 (269) kwiecień 2022